قبل از هر چیز بهتر است در مورد واژه «گیرلس» توضیح دهیم. واژه «گیر» یا Gear در زبان انگلیسی به معنای دنده یا چرخ دنده است و پسوند «لس» یا Less در زبان انگلیسی به معنای «بدون» است؛ بنابراین ترکیب این دو واژه که به صورت گیرلس نوشته و خوانده می شود به معنی وسیله ای است که دنده یا چرخ دنده نداشته باشد.
آسانسورهای بدون گیربکس یا به اصطلاح گیرلس (Gearless) آسانسورهایی هستند که موتور آن ها فاقد گیربکس است و دور فلکه کششی در این آسانسورها به وسیله اینورتر (Inverter) یا درایو کنترل سرعت کنترل می شود. موتورهای آسانسورهای گیرلس معمولاً آهن ربای دائم یا Permanent Magnet هستند که راندمان بیشتری دارند. سابقاً در آسانسورهای گیرلس از موتورهای DC به منظور کنترل منحنی شتاب مثبت و منفی استفاده می شد ولی امروزه با پیشترفت تکنولوژی در ساخت مگنت های دائمی و الکترونیک قدرت، از موتورهای AC استفاده می شود.
انواع آسانسور گیرلس
- موتور AC با آهن ربای دائمی
- موتور AC ولتاژ متغیر و فرکانس متغیر
- موتور DC ولتاژ متغیر
تفاوت موتورهای گیرلس و موتورهای گیربکس دار آسانسور
شاید اولین تفاوتی که در آسانسورهای گیرلس با موتورهای گیربکس دار به چشم می آید این است که در موتورهای گیرلس، به دلایل نبود گیربکس، تکان و لرزش کمتری در کابین احساس می شود. هم چنین، موتورهای گیرلس نیازی به روغن کاری ندارند در حالی که عدم روغن کاری به موقع برای موتورهای گیربکس دار، می تواند باعث آسیب به آن ها شود. از نظر دور موتور نیز، آسانسورهایی که دارای موتور گیرلس هستند، با دور موتوری برابر با ۱۵۰ دور در دقیقه نسبت به موتورهای گیربکس دار با دور موتور دور ۱۵۰۰ در دقیقه، سر و صدای کمتری ایجاد می کنند و از طرفی موتورهای گیربکس دار چنانچه در ساختمان های پر مسافر و پر تردد استفاده شوند، می توانند خیلی زود داغ شوند که این امر باعث می شود سنسور دما حساس شده و موتور برای خنک شدن به صورت اتوماتیک خاموش شود و در نتیجه آسانسور برای مدتی متوقف شود در صورتی که دمای موتورهای گیرلس معمولاً بالا نمی رود.
هم چنین موتورهای گیربکس دار برای آغاز به کار خود، نیاز به دو تا سه برابر نیروی بیشتری نسبت به موتورهای گیرلس دارند و از نظر راندمان و بازدهی هم، موتورهای گیرلس ۹۸ درصد بازده دارند در حالی که موتورهای گیربکس دار تنها بازدهی برابر ۵۰ درصد دارد که نشانگر این است که موتورگیربکس دار دو برابر بیشتر از موتور گیرلس از انرژی استفاده می کنند.
حجم و وزن موتورهای گیرلس کمتر از حجم و وزن موتورهای گیربکس دار است و به همین دلیل می توان آن ها را به راحتی در آسانسورهای بدون موتورخانه نصب کرد.
مزایای موتور گیرلس آسانسور
- نصب راحت و آسان موتورهای گیرلس
- نیاز به فضای کم به دلیل اندازه کوچک این موتورها
- راندمان نود درصدی آسانسورهای گیرلس
- عدم نیاز به روغن کاری مرتب
- کارکرد مناسب در ساعات پر ترافیک
- عدم نیاز به دستگاه خنک کننده برای موتور گیرلس
- امکان نصب بدون نیاز به موتورخانه
- داشتن قطعات مقاوم با طول عمر بالا
- فاقد آلودگی صوتی و سر و صدا
- کیفیت بالا در حرکت آسانسور
معایب موتور گیرلس آسانسور
- هزینه راه اندازی بالایی دارد. (البته با توجه به مزایای این مدل از موتورها، در درازمدت استفاده از آن ها مقرون به صرفه است.)
- اجزای آن باید حتماً دقیق انتخاب شود.
- در محیط های صنعتی به دلیل وجود ذرات مخرب کارایی مناسبی ندارد.
- به سنسور تعیین موقعیت روتور (انکدر) نیاز دارد.
- ترمز آسانسورهای گیرلس حتماً باید قوی باشد زیرا در وضعیت های اضطراری به دلیل عدم وجود گیربکس باید بتواند به طور مستقل آسانسور را متوقف کند.
- نصب و راه اندازی موتورهای گیرلس حتماً باید توسط افراد متخصص انجام شود.
- فقدان تجربه و اطلاعات کافی میان شرکتهای آسانسور و سرویسکاران و تعمیرکاران آن